Korunma Yontemleri - Contraception

Sevgili Okurlar,

Bu ay sizlere yine konsultasyonlarimizda SIK rastladigimiz sorunlardan birinden, aile planlamasi -dogum kontrolu / « contreception » yontemlerinden bahsedecegim .

Hamile kalmamak için antik çaglardan beri çesitli yontemler uygulanmistir.Bunlarin detaylarina burada girmeyecegim.

Ancak oncelikle  gunumuzde dahi ozellikle bizim toplumumuzda kullanilan ve kadinlarimizin « esim korunuyor » tabiriyle ifade ettikleri « geri çekme » yonteminin ne guvenli ne de saglikli bir yontem olmadigini belirtmek isterim.

1960’li yillarda oral kontraseptif / pilule lerin kesfi, hem modern kontrasepsiyon çagini açmis, hem de dogum kontrolu sayesinde kadinlarin tum toplumlarda daha fazla soz sahibi olmasina yol açacak olan « feminizm » akimlarinin dogusunu tetiklemistir.

Bugun Fransa’da kullanilan  « contraception » yontemlerine sizlere ozetleyerek anlatmak istiyorum ;

Pilule/Oral kontraseptif :

Bugun Fransa’da en siklikla kullanilan yontemdir.Hormon içerirler.Ostrojen ve projesteron içeren pilule’ler oldugu gibi sadece projesteron içerenleri de vardir.

Bu hormonlar yumurtlamayi engelleyerek ya da yumurtanin dollenmesini engelleyerek etki gorurler.

Surekli kullanilanlari ya da uç hafta kullanilip bir hafta birakilanlari vardir.Genç kiz iken kullanilan, menopoz oncesi kullanilan,dogum sonrasi emzirme esnasinda kullanilan,sivilce ya da tuylenme gibi durumlarda kullanilan  degisik pilule’ler vardir.Bunlarin hangisinin bunyeye uygun gelecegine muayene ve bazi kan tetkikleri yapildiktan sonra karar verilir.

Bir kisim pilule’ler için Fransa’da Saglik Sigortasi geri odeme yapmaktadir ama maalesef yeni çikan ve daha modern pilule’ler geri odemeye tabii degillerdir.

Dogum kontrol yontemi uygulamayan ama ongorulmemis bir iliskiye giren kadinlar iliskiden sonra 3 gun içinde basvururlarsa spesifik bir pilule kullanabilirler.Geçen yildan bu yana 5 gun sonra dahi kullanilabilen pilule’ler de piyasaya çikmistir.Bu tip piluller doktorlar tarafindan verilebilecegi gibi Planning Familial merkezleri tarafindan ya da okul hemsireleri tarafindan da verilebilmektedir.

Pilule’un yumurtalik ve kalin barsak kanserine karsi koruyucu etkisi oldugu ancak meme kanseri riskini bir olçude arttirabilecgi one surulmektedir.Tum kontrasepsiyon yontemlerinde oldugu gibi « pilule » kullanan kadinlarin da duzenli doktor kontrolunde olmalari gerekmektedir.

Hergun duzenli almayi unutanlar için son yillarda « pilule »un kalçaya haftada bir yapistirilan « patch » formlari ya da vajinanin içine uç haftaligina yerlestirilen anneau/halka formlari da çikmistir.

Yani her kadin profiline, yasina ve durumuna uygun bir « pilule » bulunabilir.Ancak « pilule » kullanilmasini engelleyecek kontrendikasyonlarin oldugunu da belirtmek gerekir.Bunlar arasinda mutlak kontrendikasyon olarak « kan pihtilasma bozukluklari », goreceli kontrendikasyonlar arasinda   ise  yuksek tansiyon, seker hastaligi, karaciger hastaliklari vb. sayilabilir.

Ozellikle 35 yas sonrasinda pilule kullanirken sigara içmeyi birakmak gerekir. Zira sigara pilule’un istenmeyen yan etkilerini onemli bir biçimde artirir.

Pilule un gebelikten koruma orani %99 dur.Basarisizlik nedenlerinden en onemlisi ise ya kullanim esnasinda ama ozellikle de yeni bir kutuya baslarken pilule almayi unutmaktir.

Fransa’da pilule un bir aylik kutusu 2 ila 12 euros arasinda satilmaktadir.Bunlarin geri odemeli olanlarinin Saglik Sigortasi tarafindan karsilanma payi %65 dir.

Pilule sadece dogum kontrolunde degil, fonksiyonel yumurtalik kistlerinde, adolesan çaginda ve pre-menopoz doneminde gorulebilen adet duzensizliklerinde ve asiri kanamalarda da tedavi yontemi olarak kullanilabilir.

Sevgili Okurlar,

Geçen sayida, dogum kontrolu amaciyla Fransa’da kullanilabilen « oral kontraseptif » (dogum kontrol haplarindan) bahsetmistik.

Bu sayida  diger yontemleri gozden geçirecegiz.

Rahim içi araç (RIA) – Dispositif intra-uterin (DIU)

Kadinlarimiz arasinda “spiral” olarak adlandirilan, Fransa’da ise kisa soylenisi ile “sterilet” olarak nitelendirilen RIA’lar Fransa’da 40 yasi uzerinde olan kadinlar arasinda en çok kullanilan kontrasepsiyon yontemidir.

RIA’larin degisik yapidaki rahimlere adapte olabilmesi için çesitli tipleri vardir.Ayrica hormon içeren, bakir ilaveli ya da sadece plastikten yapilmis olanlari vardir.

Rahim içi araçlar adet doneminde ya da adetten hemen sonra steril bir sekilde doktor tarafindan rahmin için yerlestirilir.Kullanim surelerini 5 yila kadar uzatmak mumkundur ancak 3 yilda bir degistirilmeleri tavsiye edilir.

Projesteron hormonu içerenler adet kanamalarinin azalmasina neden oldugu için çok kanamasi olan kadinlarda ya da myom veya adenomyose gibi patolojisi olan kadinlarda tercih edilebilir.

RIA’lar genellikle çocuk dogurmamis kadinlara tavsiye edilmez.

RIA’lari tum çesitleri  Saglik Sigortasi tarafindan karsilanmaktadir.

Deri alti çubuklar (implanon)

On kol içine lokal anestezi altinda yerlestirilen bu çubuklar projesteron hormonu içerirler ve bu hormonun hergun kuçuk miktarda kana karismasi yoluyla etkili olurlar.Etkinligi oldukça yuksek ve kullanim açisindan pratik olmakla birlikte adet duzensizligi, kuçuk miktarda kanama, hafif kilo alma gibi yan etkileri olabilir.3 sene etkileri vardir.Saglik Sigortasi tarafindan karsilanmaktadirlar.

Dogum Kontrol Igneleri (Depo-provera)

3 ayda bir yapilan bu igneler hem pratik hem de oldukça etkilidirler ancak projesteron içerdiklerinden bu hormona bagli yan etkiler gorulebilir.

Tuplerin baglanmasi (Ligature des trompes)

Kalici bir yontem olup geri donus imkani hemen hemen yoktur.Sezaryen esnasinda ya da cœlioscopie ile gerçeklestirilebilir. Bu yontemin uygulanabilmesi için hastanin 4 ay oncesinde onay (consentement) verdigini gosteren bir belge imzalamasi gerekmektedir.Bu belgeyi erkegin imzalamasi zorunlu degildir ama tercih edilir.

Erkek tuplerinin baglanmasi (vazektomi)

Bu yontemde erkekler için kalici bir yontemdir ve geri donusu hemen hemen imkansizdir.Lokal anestezi altinda gerçeklestirilir.Tupler baglandiktan 3 ay sonra kesin koruyuculuk saglar.Bu yontem uygulanmadan once erkege sperm hucrelerinin dondurularak sperm bankasinda muhafaza edilmesi onerilir.

« Essure » yontemi

Kalici ve geri donusu olmayan bir yontemdir.Karin delinmeden ve kesilmeden vajinal yoldan histeroskopi altinda yapilmaktadir.Fallop tuplerinin içine vajinadan geçilerek kuçuk implantlar yerlestirilir.Yaklasik 3 ay sonra kalici kontrasepsiyon saglar.Saglik Sigortasi tarafindan odenmektedir.

Lokal kontraseptifler

Lokal kontraseptifler oldukça çesitlidir.

Erkegin kullandigi prezervatif (kondom),

Kadinlarin kullandigi kadin prezervatifi, diyafram, spermisitler (vajinanin içine cinsel iliskiden once konulan ovule,krem,tampon seklinde kullanabilen sperm olduruculer)

Lokal kontraseptiflerin koruyucu etkisi daha dusuktur.

Ancak cinsel yolla bulasan hastaliklardan koruma avantajlari da vardir.

Diger yontemler

Takvim yontemi, geri çekme yontemi, vajinayi yikama gibi yontemler guvenilirligi dusuk olan yontemlerdir.

Erkekler için igne seklinde yapilan hormon tedavisiyle kontrasepsiyon yontemi teorik olarak mumkundur ancak henuz pratikte uygulanmamaktadir.

Ayrica kadinlarda da ayda bir kez kullanilip kontrasepsiyon etkisi gosteren haplar konusunda çalismalar yapilmaktadir.

Saglicakla kalin…

Dr Serdar DALKILIC – CHG de Longjumeau